De coronacrisis kan alleen gezamenlijk worden bestreden. Het past in de huidige situatie niet dat Nederland te weinig financiële solidariteit toont met zwakkere EU-lidstaten zoals Italië.
Op dit moment woedt het coronavirus over de hele aarde. Het ene land wordt harder geraakt dan het andere. Het ene land kan de klappen beter opvangen dan het andere. Binnen Europa komt de vraag naar solidariteit naar voren. Met name nu economisch zwakke landen als Italië en Spanje hard worden getroffen. Nederland en Duitsland hebben verzoeken tot financiële solidariteit tot nu toe afgehouden. Minister Wopke Hoekstra van Financiën is zelfs zo ver gegaan dat hij in een Twitterbericht heeft gesuggereerd dat de Europese Commissie maar eens moest onderzoeken waarom sommige landen geen financiële capaciteit hebben. Ik begrijp dat deze tweet veel kwaad bloed heeft gezet in een aantal zuidelijke landen van de Europese Unie. Ik denk dat in deze periode van zeer grote crisis, solidariteit met de zwakkeren inderdaad vereist is. Naar mijn mening is deze solidariteit niet meer dan fatsoenlijk.
Door verschillende groepen economen zijn voorstellen tot financiële ondersteuning gedaan. Als ik die op een rijtje zet, heb ik de indruk dat de volgende consensus ontstaat. Op korte termijn moeten landen hoge uitgaven voor medische kosten maken. Deze kosten worden veroorzaakt door de ernst van de coronacrisis, die per land verschilt. Het bijpassende voorstel is dan het bieden van de mogelijkheid deze medische kosten gezamenlijke te financieren. In dit geval dragen de minder getroffen landen mee aan de medische kosten van de zwaarder getroffen landen. Een soort onderlinge verzekering dus.
Een andere mogelijkheid is dat de meest getroffen landen via een Europese instelling mogen lenen zodat de rentekosten voor hen lager zijn vanwege de Europees brede garantie. Het Europees Stabiliteitsmechanisme (ESM) zou wellicht hier een mogelijkheid zijn. Men is het er ook over eens dat aan deze leningen geen bijzondere voorwaarden gekoppeld mogen worden. Dit laatste is waarschijnlijk weer een obstakel voor het gebruik van het ESM.
Voorwaarden
Op langere termijn brengt deze crisis schade toe aan de verschillende economieën. Landen zullen steun nodig hebben om er weer bovenop te komen en daarvoor zal waarschijnlijk een herstructurering van de economie nodig zijn. Geef dan goedkope leningen via het ESM mét voorwaarden om de economie te hervormen.
Ten slotte wil ik benadrukken dat het nu van belang is dat de overheden gezamenlijk iets gaan doen, zodat niet alles op de schouders van Europese Centrale Bank (ECB) drukt. Als de overheden geen eenheid vormen, wordt het voor de ECB steeds moeilijker om op een evenwichtige manier (uit alle lidstaten) overheidsschulden op te kopen. Ook moet ze steeds meer schulden opkopen en dat leidt ertoe dat de vraag om monetaire financiering (geld bijdrukken) steeds groter wordt. De president van De Nederlandsche Bank, Klaas Knot, heeft dat in de laatste vergadering van het bestuur van de ECB met een aantal collegae nog weten tegen te houden. Ze beriepen zich op het Verdrag van Maastricht, waarin staat dat dit niet mag. Lukt dat nog als de nood nog hoger wordt?
Vorderingen
Als de overheden het niet eens worden en de ECB blijft opkopen, dan is de kans groot dat beleggers hun geld in Duitsland en Nederland stallen en dan lopen de vorderingen van de Bundesbank en De Nederlandsche Bank op de ECB op (de zogenoemde Taget2 saldi). Eind januari bedroegen die ruim 800 miljard (Duitsland) en 56 miljard (Nederland).
Let wel, dit zijn vorderingen waarvan het Nederlandse ministerie van Financiën heeft gesteld dat we in geval het misgaat vooral ons best moeten doen om ze terug te krijgen.
Kortom, de politiek onderschat gruwelijk de waarde van snel en eensgezind handelen en de hoge straf die op een gebrek hieraan zit. Beter het eens te zijn over iets wat niet helemaal dat is wat je graag wilde, dan blijven kibbelen over de laatste punt en komma. Dat laatste heeft de Europese schuldencrisis enorm verergerd. Het zou ronduit zonde zijn als dat nu weer het geval zou zijn.
Naar mijn mening moet alle aandacht nu gericht zijn op het bestrijden van het virus. We moeten proberen dat zo veel mogelijk mensen met zo weinig mogelijk schade deze crisis overleven. Dit is een wereldwijde en fundamentele crisis die van buiten komt en die we alleen gezamenlijk kunnen bestrijden.
Eelke de Jong is vice-voorzitter van het Algemeen Bestuur van het Thijmgenootschap en hoogleraar Internationale economie aan de Radboud Universiteit in Nijmegen.
Dit artikel verscheen in het Friesch Dagblad.
